Er bestaat een bekend gezegde dat het gras bij de buren altijd groener is. Je zou het dus als een onbeduidende reflex kunnen zien wanneer Duitsers vanuit Nederland terugreizen met uitspraken als: “De bedrijventerreinen in Nederland zien er op de een of andere manier toch beter uit dan bij ons”. Of: “De architecten in Nederland zijn veel moediger dan de Duitse.”

Helaas komen deze uitspraken niet alleen voort uit de rooskleurige observaties van reislustige toeristen, maar zijn ze deels echt gegrond. Dat ligt aan de houding waarmee vele projectontwikkelaars en architecten in Duitsland commercieel vastgoed ontwikkelen. Vaak zijn ze ervan overtuigd dat het zich om puur functionele objecten handelt, waarbij geen plek is voor architectonische vormgeving en “gimmicks” die bovendien ook nog op het budget zouden kunnen drukken. 

Dat is een hele kortzichtige benadering, die ontstaat door een verkeerde opvatting van architectonische esthetiek. Vormgeving is zeker geen “gimmick”, maar juist een wezenlijk onderdeel van architectuur, die net zo vanzelfsprekend geïntegreerd moet worden bij het ontwerp van een gebouw als de constructie of de ruimtelijke vertaling van het programma van eisen. Esthetiek heeft namelijk een functie, die veel verder rijkt dan alleen optische smaak en uitstraling.

In Nederland wordt deze benadering al langer als vanzelfsprekend gezien, wat terug te zien is in de architectuur. De hoge waarde die in Nederland aan vormgeving wordt gegeven, toont zich alleen al in het feit dat de esthetische kwaliteit bij iedere bouwaanvraag wordt getoetst door een welstandscommissie.

Het goede nieuws is dat Duitsland de laatste jaren een sterke architectonische impuls heeft gehad in vergelijking met de rest van Europa. In Duitsland zijn er ondertussen vele voorbeeldprojecten – ook op gebied van kantoor- en bedrijfspanden. Vele innovatieve ondernemingen vinden het thema architectuur echt belangrijk. Dat is een mooie en goede ontwikkeling.

Ook bij architectenbureaus zijn er positieve ontwikkelingen gaande. Vaak zijn het jonge architecten die qua vormgeving nieuwe wegen inslaan. Maar ook gevestigde bureaus hebben het plezier van vormgeving en diversiteit herontdekt en maken kunstzinnige, kwalitatieve en emotioneel aansprekende ontwerpen. Een voorbeeld hiervan is het bureau Reichel-Schlaier uit Stuttgart, dat onlangs de belangrijkste architectuurprijs uit Baden-Württemberg heeft gewonnen met een moedig ontwerp voor het terrein van de reinigingsapparatuurfabriek Kärcher.

Dit soort voorbeeldprojecten zijn belangrijk, omdat ze met hun uitstraling verder rijken dan de desbetreffende locatie en anderen kunnen inspireren. Helaas is de brede massa aan commerciële ondernemingen nog niet overgehaald – behalve in branches zoals hotellerie en horeca waar architectuur altijd al een rol heeft gespeeld om klanten te trekken.

Bij de bouw van distributiecentra, magazijnen of productiehallen laat esthetiek vaak te wensen over - vooral op plekken aan de rand van de stad of op bedrijventerreinen in kleine gemeentes. Daarbij komt ook dat gemeentes bijna geen bouwvoorschriften meegeven om de groei van bedrijventerreinen te begrenzen of verbeteren.

Het is juist in onaantrekkelijke omgevingen heel belangrijk om voor de medewerkers aantrekkelijke en individueel vormgegeven gebouwen te realiseren. Dat versterkt de identificatie met het werk en verbindt de medewerkers aan het bedrijf. In tijden waar werkgevers grote moeite hebben om personeel te vinden, is deze “zachte” locatiefactor van onschatbare waarde.

Dat is niet de enige reden om architectuur een hogere waarde toe te schrijven. Goede architectuur draagt bij aan de marketing en branding van een bedrijf. Bovendien kan goede vormgeving de werkstromen optimaliseren en efficiënter werken mogelijk maken. Architectonische vormgeving kan doelgericht ingezet worden om de werkplek te optimaliseren en ruimtelijke kwaliteiten te creëren. Voorwaarde daarvoor is een gepast ontwerpproces dat zijn naam eer aan doet.

Er bestaan dus vele gegronde argumenten om je als opdrachtgever in het belang van de eigen onderneming in te zetten voor het thema architectuur. Uiteindelijk zijn aspecten zoals marketing en motivatie van medewerkers slechts één zijde van de medaille. Als projectontwikkelaar of opdrachtgever zou men daarnaast ook altijd een verantwoordelijkheidsgevoel moeten hebben dat boven het eigenbelang staat. Aspecten als duurzaamheid, de stedenbouwkundige omgeving en de maatschappij als geheel zijn belangrijk om mee te nemen. En op al deze aspecten kan een aantrekkelijke architectuur een positief effect hebben.

En last but not least, als wij ons hiervoor inzetten kan het gevoel weggenomen worden dat het gras bij de buren altijd groener is. Wie weet, vertellen Nederlandse toeristen na hun bezoek aan noordwest Duitsland over een paar jaar wel dezelfde jaloersmakende verhalen als wij nu.